OHAL NEDİR? Olağanüstü hâl, 27 Ekim 1983 tarihinde yürürlüğe giren 2935 sayılı Olağanüstü Hâl Kanunu kapsamında tabii afet, tehlikeli salgın hastalıklar, ağır ekonomik bunalım ve

OHAL NEDİR?

Olağanüstü hâl, 27 Ekim 1983 tarihinde yürürlüğe giren 2935 sayılı Olağanüstü Hâl Kanunu kapsamında tabii afet, tehlikeli salgın hastalıklar, ağır ekonomik bunalım ve "anayasa ile kurulan hür demokrasi düzenini veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerine ait ciddi belirtilerin ortaya çıkması veya şiddet olayları sebebiyle kamu düzeninin ciddi şekilde bozulması" olarak nitelendirilen durumlardır. Bu hâllerin bir veya birden fazlasının görülmesi durumunda cumhurbaşkanının başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu, Millî Güvenlik Kurulu'nun görüşünü de aldıktan sonra, yurdun bir veya birden fazla bölgesinde veya bütününde altı ayı geçmemek üzere olağanüstü hâl ilan edebilir.

Olağanüstü hâl (OHAL) , olağanüstü yönetim usullerinin uygulanmasını gerektiren doğal afet, tehlikeli salgın hastalık, ağır ekonomik bunalım, kamu düzenini ciddi biçimde bozan yaygın şiddet olayları gibi durumlar. Olağanüstü hâl rejimi yönetim makamlarının yetkisinin genişlemesi sonucunu yaratır. Belirli yaş aralıklarındaki vatandaşlar için çalışma yükümlülüğü, gerektiğinde para ve mal yükümlülüğü konulabilir. Olağanüstü hâl önlemlerinin ortak ve en tartışmalı yönleri ise yaygınlaştırılması ve genellikle bunlara karşı yargı yolunun kapalı olmasıdır.

Yetki hükümet ve valilerde

Anayasanın olağanüstü hal (OHAL) ile ilgili maddeleri ve OHAL Kanunu’na göre, TBMM’nin onayından sonra yürürlüğe girecek.

Anayasanın olağanüstü hal (OHAL) ile ilgili maddeleri ve OHAL Kanunu’na göre, TBMM’nin onayından sonra yürürlüğe girecek OHAL süresince yetki hükümet ve bölge-il valilerinde olacak. Anayasa’nın OHAL ile ilgili 120. maddesi, “Şiddet olaylarının yaygınlaşması ve kamu düzeninin ciddî şekilde bozulması sebepleriyle olağanüstü hal ilânı” başlığını taşıyor.

İŞTE O AÇIKLAMA

Madde metni, “Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu, MGK’nın da görüşünü aldıktan sonra yurdun bir veya birden fazla bölgesinde veya bütününde, süresi altı ayı geçmemek üzere olağanüstü hal ilân edebilir” ifadelerini içeriyor. OHAL Kanunu’nun 27. maddesine göre, bölge valisi, olağanüstü halin gerektirdiği durumlarda mahalli idarelerin organlarınca alınacak kararlar ile tesis edilecek tasarrufların tamamının veya belli konulara ilişkin olanlarının; il merkezinde kendisinin, görevlendirilmesi halinde il valisinin ve ilçelerde kaymakamların onayı ile yürürlük kazanmasını kararlaştırabilecek. Anayasanın 121. maddesinde “Olağanüstü hal süresince, Cumhurbaşkanının başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu, olağanüstü halin gerekli kıldığı konularda, kanun hükmünde kararnameler (KHK) çıkarabilir.OHAL’e gerekçe oluşturan konularla sınırlı olabilecek bu KHK’lar Anayasa Mahkemesi’ne taşınamayacak. Kaynaklar, 4 gün olan anayasaya karşı işlenen suçlardaki gözaltı süresinin yeni düzenleme ile 8 güne çıkartılması konusunda kısa zamanda adım atılabileceğine işaret ediyor. OHAL Kanunu’na göre ise hükümet şunlarla yetkili olacak:

- Belirli yerlerde yerleşimi yasaklamak, belirli yerlere girişi, buralardan çıkışı sınırlamak, belli yerleşim yerlerini boşaltmak veya başka yerlere nakletmek.  

- Öğrenime ara vermek, yurtlara süreli veya süresiz olarak kapatmak.   

- Gazino, lokanta, birahane, meyhane, sinema, tiyatro ve benzeri eğlence yerlerini, otelleri, konaklama tesislerini denetlemek, bunların açılma-kapanma zamanını tayin etmek ve bu yerleri olağanüstü halin icaplarına göre kullanmak.  

- Tüm haberleşme araç ve gereçlerinden yararlanmak, geçici olarak el koymak. 

- Tehlike arz eden binaları yıkmak. Zaruri ihtiyaç maddelerinin dağıtımını düzenlemek.  

- Temel ihtiyaçlarla ilgili tedbir almak. Bunları depolayın, fahiş fiyatla satanları için kapatma dahil önlem almak. 

- Kara, deniz ve hava trafik düzenine ilişkin tedbirleri almak, ulaştırma araçlarının bölgeye giriş ve çıkışlarını kayıtlamak veya yasaklamak.  

Sokağa çıkma yasağı

- Sokağa çıkmayı sınırlamak veya yasaklamak.  

- Belli yerlerde veya belli saatlerde kişilerin dolaşmalarını ve toplanmalarını, araçların seyirlerini yasaklamak.  

- Kişilerin; üstünü, araçlarını, eşyalarını aratmak ve bulunacak suç eşyası ve delil niteliğinde olanlarına el koymak.  

- Kimlik belirleyici belge taşıma mecburiyeti koymak.  

- Gazete, dergi, broşür, kitap, el ve duvar ilanı ve benzerlerinin basılmasını, çoğaltılmasını, yayımlanmasını ve dağıtılmasını, bunlardan olağanüstü hal bölgesi dışında basılmış veya çoğaltılmış olanların bölgeye sokulmasını ve dağıtılmasını yasaklamak veya izne bağlamak; basılması ve neşri yasaklanan kitap, dergi, gazete, broşür, afiş ve benzeri matbuayı toplatmak.   

- Söz, yazı, resmi, film, plak, ses ve görüntü bantlarını ve sesle yapılan her türlü yayımı denetlemek, gerektiğinde kayıtlamak veya yasaklamak.   

- Hassasiyet taşıyan kamuya veya kişilere ait kuruluşlara ve bankalara, kendi iç güvenliklerini sağlamak için özel koruma tedbirleri aldırmak veya bunların artırılmasını istemek. Her nevi sahne oyunlarını ve gösterilen filmleri denetlemek, durdurmak veya yasaklamak.  

- Ruhsatlı da olsa her nevi silah ve mermilerin taşınmasını veya naklini yasaklamak.   

- Her türlü cephaneler, bombalar, tahrip maddeleri, patlayıcı maddeler, radyoaktif maddeler veya yakıcı, aşındırıcı, yaralayıcı eczalar veya diğer her türlü zehirler ve boğucu gazlar veya benzeri maddelerin bulundurulmasını, hazırlanmasını, yapılmasını veya naklini izne bağlamak veya yasaklamak. Kamu düzeni veya kamu güvenini bozabileceği kanısını uyandıran kişi ve toplulukların bölgeye girişini yasaklamak.   

Toplantı ve gösteri

- Güvenliklerinin sağlanması gerekli görülen tesis veya teşekküllerin bulunduğu alanlara giriş ve çıkışı düzenlemek, kayıtlamak veya yasaklamak,   

- Kapalı ve açık yerlerde yapılacak toplantı ve gösteri yürüyüşlerini yasaklamak, ertelemek, izne bağlamak.. izne bağladığı her türlü toplantıyı izletmek, gözetim altında tutmak veya gerekiyorsa dağıtmak.  

- İşçi çıkartmalarını işverenin de durumunu dikkate alarak üç aylık bir süreyi aşmamak kaydıyla izne bağlamak veya ertelemek.  

- Dernek faaliyetlerini; her dernek hakkında ayrı karar almak ve üç ayı geçmemek kaydıyla durdurmak.   

- Anayasanın 121. maddesine göre, suçluların eylemin ardından başka ülkeye geçmesi halinde ilgili ülkenin onayıyla sınırötesi operasyon yapmak.   

- OHAL’in koordinasyon görevi Başbakan veya ilgili bakanlıkça sağlanacak.

- Bunun için ilgili bakanlıkların temsilcileriyle Olağanüstü Hal Koordinasyon Kurulu kurulacak. Kurulun görevleri yönetmelikle belirlenecek. Bölgelerde, bölge valileri atanacak ve buralarda olağanüstü hal kurulu oluşturabilecek. İllerde de olağanüstü hal büroları kurulabilecek. 

- Alınan kararlar yayın araçlarıyla ya da sözlü olarak duyurulabilecek. 

- OHAL kapsamında kullanılan mallarla ilgili olarak çalışanlara belge verilecek ve bunun karşılığı ödenecek. Geçici süre ile taşıtlara ve mallara el konulabilecek. 

Şiddet olayları

- Bölge valileri şiddet olaylarını emrindeki kuvvetler ve kolluk kuvvetleriyle bastırabilecek. Yeterli gelmezse bölgedeki en büyük askeri komutanlıktan yardım istenecek. Komutanlıklar bunu hemen yerine getirmek zorunda olacak.

- Bölge valisi ile ilgili komutan kolluk güçleriyle askerin ortak çalışmasını sağlayacak. 

- İl valileri de bastıramadıkları olaylarda bölge valisinden yardım isteyebilecek.

Silah yetkisi

- Kolluk güçleri ile görev verilen özel kolluk kuvvetleri ve TSK mensupları görevlerini yaparken silah kullanmayı gerektiren koşullarda silah kullanma yetkisine sahip olacak.

- Teslim ol emrine itaat edilmemesi, karşılık verilmesi veya meşru müdafaa hallerinde doğruca ve duraksanmadan ateş edilebilecek.

- Silah kullananlarla ilgili olası soruşturmalar tutuksuz yürütelecek.

- Bölge valileri silah kullanma yetkisi ile ilgili olarak emir yayımlayabilecek.

- Özel maksatla telaş ve heyecan doğuracak asılsız haber yayanlar 3 aydan 1 yıla kadar hapis ve 5 bin liradan az olmamak üzere ağır para cezası verilebilecek. 

- Yabancılarla anlaşarak ya da basın yoluyla bu suç işlenirse ceza artacak.

- Vali, tedbirlere aykırı hareket edenleri, emirleri dinlemeyenleri, istekleri yerine getirmeyenleri, sahte kimlik bildirenleri 1 aydan 6 aya kadar cezalandırabilecek.

- Bölge valisi görevlerini yapmayan memurlara disiplin cezası verebilecek.

- Bu kanunla verilen yetkilerle ilgili açılan davalarda yürütmenin durdurulması kararı verilemeyecek.

- Kanunun nasıl uygulanacağı konusunda yönetmelik çıkartılacak. 

OHAL NE KADAR SÜRE İLAN EDİLEBİLİR?

Yurdun bir veya birden fazla bölgesinde veya bütününde altı ayı geçmemek üzere olağanüstü hal ilan edebilir.

Olağanüstü hal kararı Resmi Gazete'de yayımlanır ve hemen Türkiye Büyük Millet Meclisinin onayına sunulur. Türkiye Büyük Millet Meclisi tatilde ise derhal toplantıya çağrılır. Meclis, olağanüstü hal süresini değiştirebilir. Bakanlar Kurulunun istemi üzerine, her defasında dört ayı geçmemek üzere, süreyi uzatabilir veya olağanüstü hali kaldırabilir.

Bakanlar Kurulu, olağanüstü halin bu maddenin birinci fıkrasının (b) bendi gereğince ilanından sonra; süreyi uzatmaya, kapsamını değiştirmeye veya olağanüstü hali kaldırmaya ilişkin hususlarda da karar almadan önce Milli Güvenlik Kurulunun görüşünü alır.

Olağanüstü hal kararının hangi sebeplerle alındığı, bölgesi ve süresi, Türkiye radyo ve televizyonuyla ve Bakanlar Kurulunca gerekli görülen hallerde diğer araçlarla ilan edilir.

Olağanüstü hal süresince, Cumhurbaşkanının başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu, olağanüstü halin gerekli kıldığı konularda Anayasanın 91 inci maddesindeki kısıtlamalara ve usule bağlı olmaksızın, kanun hükmünde kararnamemeler çıkarabilir. Bu kararnameler Resmi Gazete'de yayımlanır ve aynı gün Türkiye Büyük Millet Meclisinin onayına sunulur.

ALINACAK OHAL TEDBİR VE YAPTIRIMLARI

Olağanüstü hal ilanında; genel güvenlik, asayiş ve kamu düzenini korumak, şiddet olaylarının yaygınlaşmasını önlemek amacıyla 9 uncu maddede öngörülen tedbirlere ek olarak aşağıdaki tedbirler de alınabilir:
a) Sokağa çıkmayı sınırlamak veya yasaklamak, 
b) Belli yerlerde veya belli saatlerde kişilerin dolaşmalarını ve toplanmalarını, araçların seyirlerini yasaklamak,
c) Kişilerin; üstünü, araçlarını, eşyalarını aratmak ve bulunacak suç eşyası ve delil niteliğinde olanlarına el koymak,
d) Olağanüstü hal ilan edilen bölge sakinleri ile bu bölgeye hariçten girecek kişiler için kimlik belirleyici belge taşıma mecburiyeti koymak,
e) Gazete, dergi, broşür, kitap, el ve duvar ilanı ve benzerlerinin basılmasını, çoğaltılmasını, yayımlanmasını ve dağıtılmasını, bunlardan olağanüstü hal bölgesi dışında basılmış veya çoğaltılmış olanların bölgeye sokulmasını ve 
dağıtılmasını yasaklamak veya izne bağlamak; basılması ve neşri yasaklanan kitap, dergi, gazete, broşür, afiş ve benzeri matbuayı toplatmak,
f) Söz, yazı, resmi, film, plak, ses ve görüntü bantlarını ve sesle yapılan her türlü yayımı denetlemek, gerektiğinde kayıtlamak veya yasaklamak,
g) Hassasiyet taşıyan kamuya veya kişilere ait kuruluşlara ve bankalara, kendi iç güvenliklerini sağlamak için özel koruma tedbirleri aldırmak veya bunların artırılmasını istemek,
h) Her nevi sahne oyunlarını ve gösterilen filmleri denetlemek, gerektiğinde durdurmak veya yasaklamak, i) Ruhsatlı da olsa her nevi silah ve mermilerin taşınmasını veya naklini yasaklamak, j) Her türlü cephaneler, bombalar, tahrip maddeleri, patlayıcı maddeler, radyoaktif maddeler veya yakıcı, aşındırıcı, yaralayıcı eczalar veya diğer her türlü zehirler ve boğucu gazlar veya benzeri maddelerin bulundurulmasını, hazırlanmasını, yapılmasını veya naklini izne bağlamak veya yasaklamak ve bunlar ile bunların hazırlanmasına veya yapılmasına yarayan eşya, alet veya araçların teslimini istemek veya toplatmak,
k) Kamu düzeni veya kamu güvenini bozabileceği kanısını uyandıran kişi ve toplulukların bölgeye girişini yasaklamak, bölge dışına çıkarmak veya bölge içerisinde belirli yerlere girmesini veya yerleşmesini yasaklamak,
l) Bölge dahilinde güvenliklerinin sağlanması gerekli görülen tesis veya teşekküllerin bulunduğu alanlara giriş ve çıkışı düzenlemek, kayıtlamak veya yasaklamak,
m) Kapalı ve açık yerlerde yapılacak toplantı ve gösteri yürüyüşlerini yasaklamak, ertelemek, izne bağlamak veya toplantı ve gösteri yürüyüşlerinin yapılacağı yer ve zamanı tayin, tespit ve tahsis etmek, izne bağladığı her türlü toplantıyı izletmek, gözetim altında tutmak veya gerekiyorsa dağıtmak,
n) İşçinin isteği, ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller, sağlık sebepleri, normal emeklilik ve belirli süresinin bitişi nedeniyle hizmet aktinin sona ermesi veya feshi dışında kalan hallerde işçi çıkartmalarını işverenin de durumunu dikkate alarak üç aylık bir süreyi aşmamak kaydıyla izne bağlamak veya ertelemek,
o) Dernek faaliyetlerini; her dernek hakkında ayrı karar almak ve üç ayı geçmemek kaydıyla durdurmak,

Yorumlar